TO KΑΣΤΡΟ ΤΟΥ ΑΠΑΛΙΡΟΥ

Το κάστρο του Απαλίρου ήταν χτισμένο στα νότια της Νάξου στο εσωτερικό του νησιού. Κατά τη βυζαντινή εποχή ήταν πρωτεύουσα και γύρω από αυτό ήταν συγκεντρωμένος ο
περισσότερος πληθυσμός του νησιού. Η θέση του ήταν εξαιρετικά οχυρή, αφού βρίσκεται
σε απρόσιτο βράχο με μεγάλο υψόμετρο. Από εκεί μπορούσαν να παρατηρούν το
λεκανοπέδιο της Δρυμαλίας, τον κάμπο του Μπαούζη, την περιοχή του Σαγκριού, τον κάμπο του Μαραθού, την πλαγιά του Ζα και τις παραθαλάσσιες περιοχές της νότιας Νάξου. Η τοπογραφική του θέση φανερώνει τη σημασία του κάστρου για τον έλεγχο του νησιού. Είναι ιστορικά επιβεβαιωμένο ότι το κατέλαβαν γύρω στο 850 μ.χ. οι Σαρακηνοί και έγιναν κύριοι του νησιού. Το 1207μ.χ. ο Ενετός Μάρκος Σανούδος με το στόλο του επιτέθηκε στη
Νάξο. Απόβιβάστηκε στις Ποταμίδες (Σαρακήνικα) και πολιόρκησε το κάστρο, που εκείνη την εποχή είχαν στα χέρια τους Γενουάτες πειρατές. Για 40 ολόκληρες ημέρες δεν μπορούσαν οι Ενετοί να το κυριεύσουν και οι μισθοφοροι του Σανούδου ήταν έτοιμοι να υποχωρήσουν. Τότε ο Σανούδος αποφασισμένος καθώς ήταν να καταλάβει το νησί, έκαψε όλα του τα πλοία . Με τον τρόπο αυτό ανάγκασε τους στρατιώτες του να αγωνιστούν μέχρι το τέλος. Όταν κατέλαβε το νησί, αποφάσισε να χτίσει το κάστρο του στην Χώρα, για να είναι κοντά στο λιμάνι. Ο Σωζέ αναφέρει ότι ο Σανούδος φοβήθηκε μήπως ανακαταλάβουν εχθροί το κάστρο και το κατέστρεψε ολοσχερώς βομβαρδίζοντάς το. Ακόμα και σήμερα διατηρούνται χαλάσματα από εκκλησίες, δεξαμενές και τείχη. Γύρω από το κάστρο οι ερειπωμένες βυζαντινές εκκλησίες, οι σωροί από πέτρες των κατεστραμμένων χωριών, οι βρύσες και τα πηγάδια αποτελούν απομεινάρια εκείνων των χρόνων. Το κάστρο του Απαλίρου και η ιστορία του συνδέεται με πολλές παραδόσεις, που αφορούν τις πειρατικές επιδρομές και τις προσπάθειες των κατοίκων να προστατευτούν.