To Κάστρο της Χώρας αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα οχυρωμένου μεσαιωνικού οικισμού των
Κυκλάδων. Οι πύργοι και ο σχηματισμός της περιμέτρου του τείχους από τους συνεχόμενους εξωτερικούς τοίχους των
οικιών θεωρούνται τα κύρια διακριτικά του και συγκρότησαν τον ασφαλή πυρήνα της ακρόπολης, εντός της οποίας έζησε η
καθολική κυρίως κοινότητα της Νάξου. Εκτός του Κάστρου βρίσκεται η υπόλοιπη πόλη (Μπούργκο), η οποία αποτελούνταν
από τις γειτονιές των χριστιανών, των Εβραίων και των Αρμένιων εμπόρων, καθώς και των Κρητών μεταναστών (συνοικία
Νιο Χωριό). Στο τμήμα αυτό της πόλης, όπως και στο Κάστρο, δημιουργείται οχυρωματικό τείχος από τους εξωτερικούς
τοίχους των οικιών κάθε συνοικίας.
Το τελευταίο τμήμα της μεσαιωνικής χώρας ήταν η Αγορά, ο κατ' εξοχήν δημόσιος χώρος όπου διεξάγονταν οι εμπορικές
και οικονομικές συναλλαγές και λάμβαναν χώρα οι κοινωνικές συναναστροφές. Κεντρικό ρόλο σε αυτήν έπαιζε η κεντρική
στενόμακρη εμπορική οδός.
Οι τύποι οικιών που συναντούμε τόσο στη Χώρα όσο και στους οικισμούς και στα χωριά της ορεινής υπαίθρου είναι τα
λαϊκά και τα αρχοντικά. Τα λαϊκά στενομέτωπα ή ευρυμέτωπα σπίτια διαθέτουν ευρύ δωμάτιο με κουζίνα και καθιστικό και
μικρούς χώρους για υπνοδωμάτια. Η χρήση των αψίδων (βόλτοι) βοηθά στην υποδιαίρεση των επιμέρους τμημάτων της
κατοικίας και στην αύξηση του ωφέλιμου χώρου για την κάλυψη των καθημερινών αναγκών.
Στη Χώρα τα λαϊκά σπίτια είναι διώροφα με το κατώι να προορίζεται για χώρο αποθήκευσης, υγιεινής και για κουζίνα, ενώ
το ανώι για τόπο συνάθροισης και για να στεγάσει τα υπνοδωμάτια. Στο ανώι οδηγεί εξωτερική σκάλα, ενώ το κατώι είναι
προσιτό κατευθείαν από το δρόμο. Όσον αφορά τα αρχοντικά, το σημαντικότερο στοιχείο τους είναι το μεγάλο κεντρικό
ψηλό και ευρύ δωμάτιο - χώρος συνάθροισης, και τα περιφερειακά υπνοδωμάτια ή χώροι καθημερινής χρήσης. Το
κατώτερο τμήμα τους συνήθως είχε οχυρωματικό χαρακτήρα.
Οι πλακόστρωτοι, στενόμακροι δρόμοι και οι ανοιχτές ή προστατευμένες αυλές των σπιτιών αποτελούν τους βασικούς
δημόσιους χώρους, οι οποίοι με τη βοήθεια των επίπεδων ή αψιδωτών στεγαστών και των κοινών κλιμάκων που διατρέχουν
τα σπίτια φέρνουν σε επικοινωνία τους κατοίκους, κάνοντας δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα στο δημόσιο και τον ιδιωτικό
χώρο.
πηγή: IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ