Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία

Η Χώρα ήταν η πρωτεύουσα της Νάξου κατά τα προϊστορικά και τα ιστορικά χρόνια. Σημαντικά ίχνη της μυκηναϊκής και ιστορικής πόλης της Γρόττας, στα βόρεια της Χώρας, εκτίθενται σήμερα στο πλαίσιο του Επιτόπιου Αρχαιολογικού Μουσείου στην πλατεία Μητροπόλεως. Πρόκειται για το πρώτο αυτού του τύπου μουσείο στην Ελλάδα και λειτουργεί από το 1999. Ο επισκέπτης μπορεί μέσω κατανοητών οπτικών μέσων να περιηγηθεί στο χώρο και να επισκεφθεί τα αρχαία λείψανα στο σημείο όπου αυτά βρέθηκαν και πρωτοανασκάφηκαν. Τα σημαντικότερα κατάλοιπα περιλαμβάνουν τμήμα του
μυκηναϊκού τείχους της Γρόττας και εργαστήριο κεραμικής της ίδιας περιόδου, καθώς και το χωμάτινο τύμβο της Γεωμετρικής περιόδου, που απέδιδε ηρωική λατρεία στις ταφές των προηγούμενων κατοίκων. Επίσης, οι οργανωμένοι χώροι των αρχαϊκών ιερών στα Ύρια, το Σαγκρί και τη νησίδα Παλάτια της Χώρας (Πορτάρα), καθώς και οι ημιτελείς μνημειακοί Κούροι, που βρίσκονται αμετακίνητοι στο σημείο όπου λαξεύτηκαν, δύο στις Μέλανες,
ορεινό χωριό ανατολικά της Χώρας, και ένας που ταυτίζεται με το Διόνυσο στο χωριό Απόλλωνας, στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού, δίνουν εύγλωττη εικόνα της έντονης πολιτιστικής δραστηριότητας του νησιού κατά την Αρχαϊκή περίοδο. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στον κυκλικό πολυώροφο Πύργο του Χειμάρρου, στις νοτιοανατολικές υπώρειες του όρους Ζα, ο οποίος ανήκει στην Ελληνιστική περίοδο και πρέπει να σχετίζεται με τον έλεγχο των ορυχείων σμύριδας, που βρίσκονται λίγο βορειότερα, ή να αποτελεί οχυρωμένη αγρέπαυλη. Παρόμοιοι πύργοι της Ελληνιστικής (Πύργος Πλάκας)
και της Μεσαιωνικής περιόδου έχουν εντοπιστεί σε όλη τη Νάξο (Πύργος Μαυρογένη, Οσκελού, Αγιάς, Υψηλής, Μπαζαίου, Μπαρότση στο Φιλότι, Ντελαρόκα στις Μέλανες). Οι ελληνιστικοί πύργοι προστάτευαν θέσεις με στρατιωτικό ή οικονομικό χαρακτήρα στην ύπαιθρο, ή λειτουργούσαν ως φρυκτωρίες, ενώ σύμφωνα με μια άλλη άποψη χρησίμευαν ως
αγροικία ή μέρος αγροικίας. Οι μεσαιωνικοί πύργοι από την άλλη εντάσσονται στη φεουδαρχική οργάνωση της υπαίθρου του νησιού, ενώ η οχυρή θέση τους προστάτευε τους ιδιοκτήτες από τις πειρατικές επιδρομές.

πηγή: IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ