Μνημεία της Νάξου που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα

Kώδωνα κινδύνου για οκτώ σημαντικά μνημεία της Νάξου, που βρίσκονται εγκαταλελειμμένα στο έλεος της φθοράς, κρούουν επιστήμονες και τοπικοί φορείς του νησιού. Η πλειονότητα των μνημείων κινδυνεύει από την απουσία διαχείρισης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, την έλλειψη χρημάτων, τις αναπτυξιακές πιέσεις και τις κακές επεμβάσεις. Μεταξύ αυτών των μνημείων υπάρχουν και κάποια που απειλούνται άμεσα ακόμα και με κατάρρευση. Το σήμα SOS εκπέμπει ομάδα επιστημόνων (αρχαιολόγων, αρχιτεκτόνων, περιβαλλοντολόγων), που εκδίδει το ηλεκτρονικό περιοδικό MOΝUMENTA (http://www.monumenta.org/index.php?lang=gr&) και κινητοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος «Τοπικές κοινωνίες και Μνημεία» που εκπονεί στη Νάξο με τη συνεργασία του Δήμου Δρυμαλίας προσπαθώντας να σωθούν αρχικά οχτώ μνημεία της Νάξου που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα, κυρίως δομικά. Στόχος της δράσης είναι η ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας ώστε η ίδια να ασκήσει πιέσεις στους αρμόδιους φορείς και κυρίως η λήψη μέτρων, όπως η διάθεση κονδυλίων, από το Υπουργείο Πολιτισμού για τη στερέωση και την αποκατάστασή των μνημείων.
Τα οχτώ μνημεία είναι τα εξής:
Πύργος Χειμάρρου: ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Νάξου, ειδικά της ορεινής. Πρόκειται για κυκλικό αμυντικό πύργο του 4ου αι. π.Χ., κτισμένο από ντόπιο μάρμαρο ύψους 15 σχεδόν μέτρων. Η εξωτερική του όψη σώζεται αρκετά καλά σε αντίθεση με την εσωτερική που σε μεγάλο τμήμα έχει ήδη καταρρεύσει. Πριν χρόνια ξεκίνησε το έργο αποκατάστασης, το οποίο όμως έμεινε ημιτελές.

Παλάτι Ιησουιτών: Το παλάτι βρίσκεται στα Καλαμίτσια, κοντά στο χωριό Μέλανες. Κτίστηκε στα τέλη του 17ου αιώνα και χρησίμευσε ως τόπος ανάπαυσης και περισυλλογής των ιησουιτών μοναχών. Βρίσκεται σε ένα μαγευτικό φυσικό περιβάλλον. Η κατάσταση διατήρησής του είναι πολύ κακή και πολλά τμήματά του έχουν καταρρεύσει. Δυστυχώς δεν προβλέπεται άμεσα καμιά ενέργεια στερέωσης ή προστασίας του.

Κάστρο τoυ Απαλίρου: Πρόκειται για έναν οχυρωμένο οικισμό στα νότια του Σαγκριού που χρησιμοποιήθηκε από τον 7ο έως τις αρχές του 13ου αιώνα. Σώζονται τμήματα του τείχους, οι πολυάριθμες καμαροσκεπείς δεξαμενές για την αποθήκευση του νερού και γκρεμισμένοι ναοί. Η ερείπωση είναι πια εκτεταμένη.

Απάνω Κάστρο: Βρίσκεται ανάμεσα στην Ποταμιά και τα χωριά Τσικαλαριό και Χείμαρρο και κτίστηκε τον 14ο αιώνα. Μέσα στο κάστρο και γύρω από αυτό υπάρχουν πολλοί καμαροσκεπείς ναοί, οι περισσότεροι των οποίων είναι σε ερειπιώδη κατάσταση. Σε ερειπιώδη κατάσταση είναι τα τείχη και τα υπόλοιπα κτίσματα.

Ναός Αγίου Μάμαντα ή θεοσκέπαστη: Βρίσκεται κοντά στο Κάτω Σαγκρί. Πρόκειται για σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό με τρούλο, με αξιόλογα γλυπτά στο εσωτερικό του. Χρονολογείται στο β’ μισό του 10ου αιώνα. Εγχάρακτη επιγραφή τον συνδέει με τον επίσκοπο Λέοντα. Οι τοιχογραφίες έχουν σχεδόν εξ’ ολοκλήρου καταστραφεί. Το μνημείο χρήζει άμεσης συντήρησης και αποκατάστασης.

Μονή Γέννησης (Καλορίτισσα): Στην πλαγιά του βουνού προφήτης Ηλίας σώζονται σε ερειπιώδη κατάσταση ο τοιχογραφημένος ναός, τα παρεκκλήσια, τα κελλιά και οι κινστέρνες ενός βυζαντινού μοναστηριού. Είναι θέμα χρόνου η ολική κατάρρευσή του.

Πύργος Αγιάς: Στην Αγιά, στα βόρεια του νησιού βρίσκεται ένας από τους μεσαιωνικούς πύργους της Νάξου. Η πυρκαγιά που ξέσπασε πριν από χρόνια στο ιδιόκτητο κτίσμα άφησε να στέκουν μόνο οι τέσσερις τοίχοι. Δεν προβλέπεται καμία επέμβαση προστασίας του μνημείου.

Εναέριος σιδηρόδρομος: Ο «εναέριος» όπως λέγεται, μετέφερε το σμυρίγλι (ορυκτό που χρησίμευε για τη λείανση μετάλλων και ως αντιολισθητικό υλικό για δρόμους και δάπεδα) από τα ορυχεία μέσα στα βουνά μέχρι τη σκάλα φόρτωσης στο λιμάνι της Μουτσούνας. Κατασκευάστηκε την περίοδο 1926-1929 και αποτελείται από πυλώνες, βαγονέτα (πολλά από τα οποία έχουν καταστραφεί), μηχανοστάσια, αποθήκες, εγκαταστάσεις φόρτωσης. Αναμένει την ένταξή του σε ένα πρόγραμμα αποκατάστασης και ανάδειξης.
Α.Μ.
Πηγή: Ελευθεροτυπία, Ν.Κοντράρου-Ρασσιά