Αρχαϊκά ιερά Νάξου

Το εν εξελίξει πρόγραμμα έρευνας, μελέτης, μερικής αναστήλωσης, προστασίας και ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων των Υρίων και του Σαγκρίου στη Νάξο αποτελεί μία πρωτοπόρα προσπάθεια για τις Κυκλάδες, καθώς παρά τους πολλούς και σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, δεν είχε δοθεί μέχρι σήμερα η αντίστοιχη προσοχή στον τρόπο διαχείρισης και
αξιοποίησής τους. Η περίπτωση των αρχαϊκών ιερών της Νάξου μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως παράδειγμα ορθής και επιστημονικά άρτιας οργάνωσης αρχαιολογικού χώρου, με βασικό στόχο την ανάδειξη της συμβολής της Νάξου στη διαμόρφωση της πρώιμης μνημειακής αρχιτεκτονικής στον ελλαδικό χώρο. Το ιερό των Υρίων, στη θέση Λειβάδι, θεωρείται το επίσημο ιερό του αστικού κέντρου του νησιού κατά την Αρχαϊκή
περίοδο. Η λατρεία ανάγεται στα Μυκηναϊκά χρόνια (1300 π.Χ.) και η ασφαλής τεκμηρίωση της συνέχειάς της στην ιστορική περίοδο μετατρέπει το χώρο σε ένα διαχρονικό λατρευτικό κέντρο του Διονύσου στην Αρχαιότητα και του Αγ. Γεωργίου στη συνέχεια. Η άσκηση της λατρείας σε ναϊκό οικοδόμημα, η οποία αντικαθιστά την προγενέστερη υπαίθρια, παρακολουθείται σε τέσσερις φάσεις: α) 800 π.Χ.: μονόχωρος ναός από ξυλοπλινθοδομή, β) 730 π.Χ.: επιμήκης τετράκλιτη αίθουσα, γ) πρώιμος 7ος αι. π.Χ.: τρίκλιτος ναός με ξύλινη πρόστυλη πρόσταση, που αποτελεί πρώιμο παράδειγμα μνημειακής ναϊκής πρόσοψης και δ) 580-570 π.Χ.: κατασκευάζεται ο πρωιμότερος λίθινος πρόστυλος ιωνικός ναός στον ελλαδικό χώρο. Παράλληλα, ο εντοπισμός τετράπλευρου στωικού οικοδομήματος, που περιέβαλλε το ναό, ταυτίζεται με τελετουργικό εστιατόριο και παρέχει σημαντικά στοιχεία για την ιστορία της τελετουργικής εστίασης των ιερών. Το αγροτικό θρησκευτικό κέντρο του Γύρουλα στο Σαγκρί αποτελείται από μια υπόστυλη αίθουσα για συγκέντρωση μυστηριακών τελετών, από ένα τελεστήριο, το οποίο εντάσσεται στο ευρύ οικοδομικό πρόγραμμα που διεξήγαγε ο τύραννος Λύγδαμις και είναι σύγχρονο με τον αρχαϊκό ναό του Απόλλωνα στο νησάκι του λιμανιού της Νάξου, από τον οποίο σώζεται αναστηλωμένη η είσοδος του σηκού, η γνωστή «Πορτάρα» (530 π.Χ.). Ο ολομάρμαρος, καλά διατηρημένος, δίκλιτος ιωνικός ναός με τις οπτικές εκλεπτύνσεις αποτελεί τον πρόδρομο της κλασικής αττικής αρχιτεκτονικής, η οποία έναν αιώνα μετά δημιούργησε τον Παρθενώνα. Η μετατροπή του ναού σε τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική σηματοδοτεί την αποδοχή του χώρου ως διαχρονικού λατρευτικού κέντρου.

πηγή: IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ